Biruni Kimdir? Hayatı, Çalışmaları ve Eserleri
Ebu Reyhan Muhammed Bin Ahmed El-Biruni, Orta Çağ’ın en büyük bilim insanlarından biri olarak kabul edilir. Günümüzde Özbekistan sınırları içerisinde kalan Harizm bölgesinde dünyaya gelen Biruni, matematikten astronomiye kadar farklı bilim dallarıyla ilgilenmiştir. Ortaya koyduğu eserlerle bilime önemli katkılar yapmış ve kendisinden sonra gelen bilim insanlarını etkilemeyi başarmıştır.
Biruni Kimdir?
Biruni, 973 yılında Harezm bölgesinde yer alan Kath şehrinde dünyaya gelmiştir. Babasını küçük yaşta kaybeden ünlü İslam alimi, Afrigoğulları tarafından korunmuş ve sarayda bir takım eğitimler alması sağlanmıştır. Matematik ve astronomi alanlarında aldığı derslerle önemli mesafeler kat etmiş ve henüz 17 yaşındayken ilk kitabını kaleme almıştır.
Yaşadığı bölgenin yönetimi değişince İran bölgesine gitmiş ve burada gökbilim ve astroloji üzerine bazı önemli çalışmalar yapmıştır. 1017 yılında Gazneli Mahmut’un Harezm bölgesini ele geçirmesi üzerine Gazneliler’in himayesine girmiş ve sarayda önemli bir isim olarak ağırlanmaya başlanmıştır. Gazneli Mahmut’un yaptığı Hindistan seferine katılmış ve burada Hintli bilim insanlarıyla tanışma imkanı yakalamıştır.
Bir süre Hindistan’da yaşamış, ancak daha sonra Gazne’ye dönmeye karar vermiştir. Burada çalışmalarına devam eden ünlü bilim insanı, 75 yaşında ve 13 Aralık 1048 tarihinde hayata gözlerini yummuştur.
Biruni’nin Türk olduğunu iddia edenler kadar İranlı olduğunu savunanlar da vardır. Doğduğu bölgenin sürekli el değiştirmesi nedeniyle hangi ırka mensup olduğu konusunda farklı görüşler vardır.
Biruni’nin Çalışmaları Nelerdir?
Biruni, ilk olarak bir Yunan bilginden eğitim almaya başlamıştır. Bunun etkisiyle Aristo ve Arşimet gibi ünlü isimlerin çalışmalarından etkilenmiştir. Ayrıca İbni Sina ve El-Razi gibi isimler de kendisini etkilemiştir.
Biruni, önemli bir matematikçi olarak kabul edilir. Yaşadığı dönemlin en önemli matematikçilerinden biri olup, trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın bir birim olarak kabul edilmesini savunan ilk isimdir. Sinüs ve kosinüs fonksiyonlarına kotanjant, sekant ve kosekant gibi farklı fonksiyonların eklenmesini sağlamıştır. Trigonometriyle dağın yüksekliğinden meridyenler arasındaki uzaklığa kadar farklı ölçümleri yapmayı başarmıştır. Bu çalışmalarında farklı bilginlerin eserlerinden yararlanmıştır.
Astronomi alanında da önemli çalışmalar yürütmüş ve dünyanın kendi ekseninde dönüyor olma olasılığını gündeme getirmiştir. Ancak ortaya attığı bu iddiayı kesin bir sonuca vardıramamıştır. Bunlara ek olarak yer çekimine dair önemli görüşleri ileri sürmüş ve bu alanda bir temel oluşmasını sağlamıştır.
Biruni’nin Eserleri
Biruni, ilk kitabını henüz 17 yaşındayken kaleme almıştır. Bilim dünyasına bıraktığı eserler şu şekildedir:
- El-Âsârü’l-Bâkıye
- El-Kanûn’ül-Mes’ûdî
- Kitâb’üt-Tahkîk Mâ li’l-Hind
- Tahdîd’ü Nihâyeti’l-Emâkin li Tas-hîh-i Mesâfet’il-Mesâkin
- Kitâbü’l-Cemâhir fî Mâ’rifet-i Cevâ-hir
- Kitâbü’t-Tefhîm fî Evâili Sıbaâti’t-Tencîm
- Kitâbü’s-Saydele fî Tıp
El-Âsârü’l-Bâkıye isimli eserinde farklı milletlerin takvim sistemini incelemiş, Kitâb’üt-Tahkîk Mâ li’l-Hind isimli eserinde ise Hindistan kültürüne, dinine ve bilimine ilişkin çalışmalar yapmıştır. El-Kanûn’ül-Mes’ûdî ise matematik ve astronomi alanında yazmış olduğu kapsamlı bir ansiklopedi olarak kabul edilmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Biruni kimdir konusuna ilişkin sık sorulan sorular ve bunların yanıtları aşağıda yer almaktadır.
Biruni Kimdir ve Ne Yapmıştır?
Biruni, Özbekistan bölgesinde dünyaya gelen bir bilim insanıdır. Matematik ve astronomi alanlarında önemli çalışmalar yapan bu isim, dünyanın yuvarlak olduğunu ve kendi ekseni etrafında döndüğünü iddia etmiştir. Trigonometrik fonksiyonlar alanına önemli katkılar yapmıştır.
Biruni Dünyanın Yuvarlak Olduğunu Kanıtladı Mı?
Biruni’nin dünyanın yuvarlak olduğuna dair önemli çalışmaları ve iddiaları vardır. Hatta dünyanın kendi ekseni etrafında döndüğünü de öne sürmüştür. Ancak söz konusu iddiaları tam olarak kanıtlayamamış ve bundan dolayı eserlerinde ilgili iddialara yer vermemiştir.